Rama to ozdobna i ochronna część obrazu. Ta symboliczna granica dzieła malarskiego pełni także funkcję estetyczną oraz umiejscawia obraz w konkretnej przestrzeni znaczeniowej. Jeśli jest bogato zdobiona, potrafi być sama w sobie dziełem artystycznym. Dlatego warto przyjrzeć się tej konstrukcji nieco dokładniej. Poznaj kilka intrygujących faktów o ramach obrazowych.
Kiedy po raz pierwszy zastosowano ramy drewniane?
Pierwsze ramki pojawiły się w Egipcie już w I wieku p.n.e., Znajdowały się przy portretach malowanych na drewnianych deskach, które były składane wraz z zabalsamowanymi zwłokami. Najwięcej tych starożytnych dzieł zdobiło cmentarze w oazie Fajum. Dlatego też ten rodzaj malarstwa tablicowego z tamtych czasów nazywany jest często portretami mumii lub portretami fajumskimi.
Po co powstały ramy z ornamentem?
Ramy zaczęto upiększać w ornamenty w XIV i XV wieku. Motywy zdobnicze czerpano z ówczesnych książek, których strony posiadały bogato zdobione obramowanie, głównie z motywami roślinnymi i geometrycznymi. Inspiracją były też dekoracyjne wyroby metalowe takie jak małe ołtarze i relikwiarze. Pomimo upływu lat rzeźbione ramy z drewna są wciąż produkowane m.in. w pracowni Wojciecha Nowakowskiego.
Dlaczego w ornamentach tak często są motywy roślinne?
Dekoracje ornamentalne pojawiły się już w czasach starożytnych, kiedy to różnymi wzorami ozdabiano przedmioty magiczne i kultowe. W dawnych czasach częsta była także praktyka przystrajania kwiatami zwłok, czy miejsc pochówku. Ornamentyka ram miała więc od samego początku ścisły związek z kultem zmarłych i dlatego wzory zapożyczano z płyt nagrobnych.
Po co stosowano bogate zdobienia na ramach?
Wpływ na to miał rozwój sztuki sakralnej, która miała za zadanie jak najmocniej oddziaływać na odbiorcę. Dlatego między innymi drzwi świątyń były obramowane, co miało symbolicznie rozgraniczać świat codzienny od miejsca kultu. Obrazy przedstawiające sylwetki świętych zamknięte w złotych ramach z ornamentem wzmacniały efekt ich „cudowności”. Złoto doskonale przykuwało uwagę, szczególnie w ciemnych wnętrzach kościołów. Dzięki temu ludzie szybciej skupiali się na kadrze ramy, a co za tym idzie także na samym malowidle. Złote wykończenie było też popularne w czasach nowożytnych, szczególnie w dziełach sztuki przedstawiających wzniosłe tematy historyczne, czy portretach władców.
Kiedy nastąpiło symboliczne oddzielenie się ramy od obrazu?
Wraz z popularyzacją malarstwa na płótnie nie było już potrzeby szybkiego zabezpieczania dzieła, bo materiał ten można było łatwo zwinąć i przetransportować w dowolne miejsce. Rama stała się więc osobną częścią obrazu, którą można było dowolnie zaprojektować, a w razie potrzeby także wymienić. Wykonaniem rzeźbionych ram zaczęli się więc zajmować coraz częściej artyści, co miało pozytywny wpływ na rozwój tej branży.