Powstanie Listopadowe jest jednym z najważniejszych powstań w historii Polaków. Jego skutki ukształtowały to, jak w XIX wieku przebiegały losy Polski i w jaki sposób rozwijała się świadomość narodowa Polaków. Odbiło się również na naszej sztuce i kulturze, prowadząc do Wielkiej Emigracji. W poniższym artykule znajdziesz opis przebiegu powstania, jego przyczyny i skutki.

Jakie były przyczyny Powstania Listopadowego?

Jednym z czynników zapalnych do wybuchu Powstania Listopadowego z pewnością były zwycięskie rewolucje, które w lipcu i sierpniu 1830 roku toczyły się w Belgii i we Francji. Jego organizatorzy przygotowywali się jednak do niego dużo dłużej. Przede wszystkim, na decyzję o jego rozpoczęciu wpłynął brak przestrzegania przez cara Mikołaja I Romanowa konstytucji Królestwa Polskiego z 1815 roku. Do przyczyn Powstania Listopadowego zaliczamy również:

  • mobilizację wojsk rosyjskich, zarządzoną przez cara w reakcji na rewolucje na zachodzie Europy,
  • obawy przed możliwością wysłania wojsk polskich jako części rosyjskich sił interwencyjnych. 

Jak potoczyło się Powstanie Listopadowe?

Często zapominamy, jak wyglądał przebieg najważniejszych wydarzeń w naszej historii, chociaż uczymy się o nich przez całą naszą edukację. Warto odświeżyć sobie pewne fakty.  Powstanie Listopadowe wybuchło 29 listopada 1830 roku, około godziny 18. Poprzedzone było jednak dwoma latami przygotowań prowadzonych przez założone w warszawskiej Szkole Podchorążych sprzysiężenie, pod dowództwem Piotra Wysockiego. Powstańcom nie udało się pojmać wielkiego księcia Konstantego, brata cara Mikołaja I, zginęło za to z ich rąk sześciu polskich generałów. Następnego dnia, wraz z ludnością cywilną, opanowali stolicę.

Rada Administracyjna, cywilna władza Królestwa, usiłowała opanować sytuację, próbując rozbrajać ludność cywilną i powstańców odpowiedzialnych za wybuch Powstania Listopadowego, a także prowadząc pertraktacje z władzami rosyjskimi. Prowadzone przez Józefa Chłopickiego rokowania z carem zakończyły się klęską. Mikołaj I odrzucił postulaty o przestrzeganie konstytucji z 1815 roku.

W odpowiedzi na to, w Warszawie zwołano sejm, który dokonał detronizacji cara Mikołaja I. To stało się przyczyną rozpoczęcia działań zbrojnych. Początkowo, w lutym 1831 roku, dzięki strategii Ignacego Prądzyńskiego, polska armia odnosiła sukcesy, wygrywając bitwy pod Stoczkiem i Wawrem, zapobiegając szturmowi Warszawy pod Grochowem.

Szczęście zaczęło odwracać się od uczestników Powstania Listopadowego w maju, kiedy to ponieśli klęskę w bitwie pod Ostrołęką. Rozpoczęła się wówczas ofensywa na Warszawę pod dowództwem Iwana Paskiewicza, która zakończyła się kapitulacją miasta 8 września. Ostatnie twierdze w Zamościu i Modlinie poddały się w październiku 1831 roku. Wówczas zakończył się przebieg Powstania Listopadowego.

Jakie były skutki Powstania Listopadowego?

Skutki Powstania Listopadowego odbiły się na całej Polsce, jeszcze bardziej pogarszając sytuację Polaków.  Do najważniejszych należą:

    • zniesienie konstytucji Królestwa z 1815 roku, co oznaczało między innymi brak sejmów i osobnej koronacji,
    • likwidacja Wojska Polskiego i wcielenie polskich żołnierzy do armii rosyjskiej,
    • emigracja najaktywniejszych uczestników powstania,
    • konfiskata majątków powstańców – zmniejszenie liczby majątków w rękach polskich na ziemiach zabranych,
    • uwięzienie powstańców i wywiezienie ich na Syberię,
    • kontrybucja oraz zahamowanie rozwoju gospodarczego Królestwa Polskiego, poprzez na przykład zniesienie preferencyjnych ceł na wymianę handlową z Rosją,
    •  upadek Powstania Listopadowego doprowadził również do rozpoczęcia procesu ograniczania autonomii Królestwa i stopniowego ujednolicania jego ustroju zresztą imperium,
    • ograniczenie swobód Wolnego Miasta Krakowa,
    • ograniczenie autonomii Wielkiego Księstwa Poznańskiego – zniesienie urzędu namiestnika i objęcie władzy przez Niemca Eduarda Flottwella jako nadprezydenta i nasilenie germanizacji.